Rev. Dr. Miles Bronson, American Baptist missionaryrangoni saksa Assamni Sadhiya aro Jaipurona re·bae kam ka·echenggipa ong·a. Andalan’ wario rengboe sinasienggiparangna do·ga ochenggiparangoni saksa, nikgijao una mai ong·gen uko chanchigijan rama mesokdilgipa aro Isolni songnokna ramarangko o·srie a·barangko pruchenggipa ine uni kamrangko nien aganna krabea. Ua, Seng·aniko on·na gisiktango su·dodoatako man·e chu·ongnikgijanichi kakketo Gitelna gamaha. Bronson, a·gilsakni kusi aro katchaanirangkode janggilchi done, Isolni a·bao janggi tanga gimik kamko ka·angaha. Janggi-silchiko Isolni kattachi namedake chiripako man·gimin ong·e, Uni okamanina krakra jatska bigil gipokrang baksa janggi tanganiko dongale Indiani Assamona re·bachengaha. Uni ka·sae daka kamrang chasongnan gimajawaha. Bronsonni ka·saani gimin Assamese chatro saksa indake agana, “Saheb an·tangni mandetangrangna bate Assameserangnan ka·sabata ine anga bebera·a.”
Miles Bronson aro Ruth Montague Lucas Nokdang Dakchenga
Miles Bronson 1812 bilsini July 20 tariko New Yorkni Norway songjinmao atchiaha. Ua kamtangko gisiko nange ka·na jotton ka·ronggipa saksachim. Ua, 1836 bilsio, Hamilton Literary aro Theological Institution (Colgate University)-oni graduate ong·aha aro apsan bilsion Baptist Ministryna Reverend ordain ka·ako man·aha. American Baptist Missionary Union 1836, April 29 tariko, Assamo kam ka·china uko seokaha.
Ruth Montague Lucas 1813 bilsini August 13 tariko New Yorkni Madison songjinmao atchiskaaha. Kristian nokdangni demechik ong·e namao janggi tanggiparangoni saksa uaba ong·paa. Ua, New Yorkni Hamilton Ladies Seminaryo poraiaha. Ruth Montague, Dr. Miles Bronsonkon 1836 bilsini September 7 tariko bia ka·aha aro apsan salon uaba Indiao kam ka·china seokako man·paaha. Uamang sakgnian bilsi 32 mang ong·pile apsan janggi tangengon Gitelna bimchipe gamaha.
Bronson chang 3 na kingking bia ka·aha. Uni skanggipa jikgipa Ruth Montague Lucas, gittamgipa changna Americaona neng·takna re·angmitingo New Yorkni Elmira minggipao 1869 bilsini September 30 tariko siaha. Uni ja·mano Rev. A. F. Danforthni jikgipa segri missionary ka·enggipa Mrs. F. A. Danforthko 1872 bilsimango bia ka·taiaha. Indiba 1874 bilsini February 3 tariko Burmani Rangoon-o dongengmitingon uaba sitaiaha. Uni ja·mano Rangoon-o skanggipa missionary ong·chenggipa Ms. Mary D. Rankinko bia ka·taiaha. Uoni re·bapile uamang sakgnian Gauhatio adita bilsirangna apsan kam ka·ange ja·mano Dibrugarhona jitangskaaha. Dr. Bronsonni simano, ua dambe sak 2 dedrangko nirike, uamangko simsakaha aro skie on·anirangko dakaha.
Bronsonni dedrang:
- Mary Rebecca (1838-1903), North-west Districtna Missionary Unionni Secretary, Chicago songjinmaoni Rev. C. F. Tolmanni jikgipa ong·skaaha.
- Maria Bronson (1841-1874), jean Assamo kam ka·engmitingo marikki sae siaha.
- Harriette Bronson
- Eliza Bronson (1842-1912) bia ka·jaha.
- Lizzie, Fort Madisonni Rev. Gunnko bia ka·aha.
- Ann Sophia Bronson (1846-1920), Michiganni Allegan songjinmao donggipa Rev. J. B. Titteringtonko bia ka·aha.
- Martha Bronson (1850 bakgitchakmitingon siaha). Mrs. Mary D. Rankin-ni dedrang sakgnini bimungrang–Ruth Bronson (1875 bilsio atchia) aro Laura Bronson (1878 bilsio atchia).
Assamona Songrebachenga
1836 bilsio Bronsonko watatani miksonganian Assamni salaram bon·chotgipa Sadhiyao kulisogipa a·bao Nathan Brown aro Cutter sahebmangko dakchakechina ong·achim. Uamang arijoljolo donggipa Singpho aro Khampti jatrangna aganprake, Chin a·songona janggilchiniko nappilna man·gen ine ka·dongachim; maina ua a·songni mikkangchipakko uni pilak jahas karamrangko songgipinni manderangna napaniko China a·song raken kangchangsrangaha. Iani a·selan 1837 bilsio Bronson aro Cuttermang Calcuttaoni songduko ringrango ja 3-na kingking chodobana nangaha.
Bronsonni missionary kamo a·bachengon uni ning·o donggipa silchi namama namja uko nianian ong·achim. Calcuttaoni chibimako songrebaengon English sipai saksa, “kenbegnigipa kario indake chibimako songrena jotton ka·jaode namgen,” ine Bronsonna agane niaha. Bronson sipaiko sing·pilskae inaha, “Nang·ko nang·ni dilgipa (Captain) Sadhiyani sipai kotokko dakchakechina ge·etgenchimode na·aba jajagenchimma?” “Ong·ja, Sir,” ine sipai rang·san aganchakaha. “Indide, Sir,” ine Bronson aganchake, “…jensalo chingni salgini Captain chingni sokbagnina ka·donge Sadhiyao sengsoenggipa chongipa ko·tokko dakchakechina ge·etako man·ahaon, chinga ru·utatkuna ka·dongjaha.” Mongsongde, je kario dakna chanchisoachim, uan bakrobegipa, neng·begipa aro namen kenbatgnigipa somairang ong·achim. Indiba uamang jajagijan siani a·kaweni jatchio songreaniko dontonggija re·mikkangbaaha.
Obostarangko Chagrongchenga
Bronson aro Thomasmang Calcuttaoni Goalparaona tom·tome sokbaaha. Mikka-balwa rakkari a·bachengaha. Neng·nikani aro kengnirang uamangni re·mikkangao dongsoe songregniko dim·pengsoaha. Salsani ja·mano salsa mikkarang jimbeaha, balwa balpekani aro chi ta·rakanian uamangni bilgrigipa ringrangko salpilaha. Boetani choani ba gol·okchi choani ong·na amgijani ong·aha. Choenggipa ringko chi rikam joljol budu kae salnaba dikbegipa burungrangko rama dakpretna draatako man·aha. Neng·nika aro ka·donggija ong·e ringko chogiparang watgalnasipil·aha. Ra·bitbagipa cha·anirangba srang-brang bon·changaha. Sadhiyaonade mile 100 mang dongkuengon Bronson burungni feverko man·e sabeaha, pil·sa gita jangginaba kenchakani ong·aha. Nie dongaioara mamung dingtanganiko ra·bajawa ine nike Thomas chongipa ring ge·sao uni dukko man·beenggipa ripengrangko dakchakna skang re·soaha.
Saikwani sepango Sadhiyaona kontasani ramao chi ta·raka bilongaha. Bol panggni dal·dala chibima rikamoni pangpike Thomas sahebni asongenggipa ringko be·jeton joljolan ua siaiaha. Chanchisogijan somaio ia duk, uni jikgipako pagla changatsrangahachim, indiba uamang 1837 bilsini July 17 tariko Sadhiyaona sokeaha. Bal-mikka kario chonchongipa ringrango ja gittamna songduko chodoe re·bao duk aro saknaanirangko man·anirang chipakkore gita uamangko su·pekaha. Mikkangchi ja·ku ga·anggniko andalani namgija bilrang ra·biaming apsanaijok. Dokpengsoe amsrangako man·nasioba Isolni kattachi dokdalgepe chiripgimin ong·e, an·pil-mogijao jaksnilatangko watgaljaha. Sadhiyaona sokgija nikwatao duk ong·ako uamangni jikdrang agan-talatna ampiljahachim. “Pilakchin rakbee sinjetako man·aha, indiba pangnaba den·sotako man·jaha; a·baona soke gamkujaon bilding bildangatako man·aha, indiba kim·kim ong·aniko rongdimelatjaha aro watgaljaha.”
Sadhiya, Jaipur aro Namsangjolo Kam Ka·a
1837 bilsio, Goalparaoni Sadhiyaona re·baengon dikdiksana Gauhatio napaha. Unoni joljol Sadhiyaona re·ange kam ka·on, South China aro Burma (Myanmar)-ona napna jotton ka·jaha. Skul kulichenge sea-jotaniko skie nioara manderangan gisik nangbregijako nike, 1839 bilsio Bronsonko Jaipurona jitatskaaha. Unon Bronson, Captain Hannay-ni dakchakaniko man·e skulko kulion Nocte aro Wanchorangna skiroroaha. An·tangba uamangni ku·sikrangko skie ra·jolaha. A·brio aganprakanio ku·sik pe·timgipako rimangpaoba, ‘saksan kena’ ine katpilaiaha, Bronson saksansa doangaiaha. Bilsi 1 gipao, Barkermang jiksesa aro Bronsonni nogipa Rodha-ba re·bapae May 7 tariko Jaipurona sokbae uamangko dakchakeaha. Agital manderangna Nama Kattako ine da·oba Bronson nokgimikkon a·briona rimangtaiaha.
Uamang, Tirapni Namsango donge bakbakan skulko kulie poraiani ki·taprangko tarina a·bachengtaiaha. Namsang missionna minge Captain Hannay 1838 aro 1840 bilsio ₹240, British officerrangoni C. Bruce ₹600, Lieutenant Sturt ₹50, T. C. Robertson ₹200, aro Lieutenant Brodie ₹60-ko on·tokaha. Iamangni on·ani baksa a·brini mikmalgijagipa panterangko jachetna kingking skiaha. Salo kam ka·e skul re·na man·gijarangna attamni skulko kuliskaoara ‘atte/dao’ (swords) aro ‘sel·u’-rangko ra·bite re·bae Bronsonmangko kenatbeaha. Skiora mitam chadambe aro nokmani bakdrangonisan gisik nangaiaha, gipinrangde sena aro porainaba aratbeachim. Nogipa Rodha-ba May 18 tarikonin uamangko dakchakeaha. Ka·oksie gamengon, Khampti aro Singphorangni gisepgriko ding·griktaiaha; iachi Namsangba Rodhana dongna biap melijae fever ong·pretaha.
A·brini manderang uamangna ka·sae, “Chinga nang·ko iano donge sibo ine mol·molna man·ja, re·ange nampilebo aro re·bapilbo,” ine aganon watbana sikjaoba October 2 tariko katonbataiaha. Jaipur aro Namsango nambata sam aro doctorrangkoba man·jae, nogipade bilongdate December 8 tarikon siaiaha. Je kamko uamang a·bachengachim, uarang jrip jrip bon·chipaiaha aro Namsang missionko tange rakkina man·jaha. Bronsonko neng·nikarang duulaha, kamtangna cha·suaniko dontongnade sikjaenga, indiba bilni nalsaosajok. A·kawe gimikko nigopnaba chu·onga gita man·soaba dongja. Dingtanganiko ra·bana man·jawakon ine uni ning·tue chanchianirangba gisepode jajaatbeaha. Uko ta·rakbegipa balminduri gita su·pekaha. Ga·dapgimino napetaina sikoba chol ong·jae dikdiksana neng·takengon Home Board Bronsonna gipin a·bako mesoktaiaha.
Nowgongo Kam Ka·skaa
Da·o gisikni matgrik Bronson chadengsrongtaiaha. Home Boardba gipin missionaryrangni katta gitan biap dam gittamko baseaha, jedake–Sibsagar, Nowgong aro Gauahati. Nowgongo Bronsonko done 1841 bilsio skulko kuliattaiaha. Bilsisani gisepon sak sotchetgni poraigiparangko man·taiaha, indiba kam ka·na tarigipa Kristianrangko bikotna man·jawa ine nikskaaha. Nikna bimangrang nakatoba, bite nangania mongsonggipa ong·a. Beben, pe·e galna ian rakgipa chanchiani, indiba Kristianni bimik nakatjaode algri ong·aigen ine nikskaaha. Unasa Assam gimikna Kristian kam ka·giparangko nakatna kang·kare kataiaha. Indaken 1843 bilsio Nowgongo ma·gri-pagri bi·sarangna Orphanage Schoolko kulisrangaha. Hajal tangkarangko Nowgongo donggipa manderang on·gilan baksa kam ka·anio silrorobaaha. Noksulni bi·sarangba uno poraina mikbokbeaha aro bilsi chikkungna kingking Nowgongo kam ka·anio ian niksengbatgipa ong·baaha.
Namako dakon champenga aro re·ako ja·pea gitan, ia skul nambaengon saa-ding·anirangko man·e, chu·onga dakchakanikoba man·jae bilgritaiaha. Home Board aro missionaryrangni gisepoba adita meligijani nakataha, koros bichamna karapni somai, 1857 bilsiode Indiao Sepoy Munityba a·bachengaha aro 1861-65 gisepgriko American Civil War-ba ong·changaha. Iarangni a·sel Americaoni tangka on·atarang tik ong·e sokbajaha. An·tangna on·atgipachi ka·e nipaoara ‘bao seng-similja.’ Home Boardni bilni nalsao ong·eahani gimin 1854 bilsion skulko chipkan hukum on·aiaha. Ukosan ong·aija, Assam Mission fieldo kam ka·anikon dontongna chanchiaona sokangpil·aha, indiba 1858 bilsimango Bronson Americaona re·angon ‘donkuchina aro kam ka·e nikuna’ mol·molani gimin rakkikuaha.
Uni man·anirang komibea, indiba ka·chakramko bon·atjahani gimin bil be·kujana kingking krengtaiaha. Bilgrianirang duuloba jotking ka·anichi 1862 bilsimango Nowgongo Kristianrang aditan bang·baahachim, indiba marikki sae sak 15000/20000 mang ong·pile sirimrimangaha. Uochacha Bronson Nowgongo donge aditakode dakchakna man·aha, indiba tangenggiparangba duk su·peke gisik alnamgijaona sokangaha. Mai mancha saa ukoba u·iningjaha, man·soaniba komia, an·tangoba gam gri dakoba kakket aro on·kanganide komijaha. Ua jolni somaiode, Asia gimikon marikki saaniko sananiara janggitangtangko siaona galonaming apsanaiachim ine agantoka. Bronson iako u·ioba janggitangna kenjaha, batesa indongarangoba an·tangko bilrake dongaha. Neng·bea aro rengro rengcho ka·ona sokpilahaoba tikkelakode watjaha. Indongarangko chagronge pilakchinin ka·sinjrim dakani somairangkon F. S. Downs “Andalbatsranggipa Kontarang” ine uni ki·tapo agana. Bronsonni gimin saksa agana, “Jakchi aro ka·tongchi re·roroe, ua mamungnaba jajrenggijan rang·gitik dakna nanggipa bang·bea kamrangko, marikki sagiparangko sane, nokrangko tarie chapa ka·ani kamrangko niroke, aro an·tangan sinasipile ka·aha.”
Garorangna Kam Ka·chakata
Sibsagar, Nowgong aro Gauhatio kam ka·engon Kristoko u·ianio aditan tangchabaoba chu·gimikde ong·jachim. Indita somaina Assamo donge kam ka·anio bebera·giparang sak 54 mangsanpiti. Anga chanchia, Home Boardna report semitingo Bronson-ni mikgronni mikchirangan lekka pal·takrango ga·akdaptelenggen! Gitchiakode kam ka·gipasa u·iade u·ibebea; indakoba mitamde ukomangba agan-kolame rokua. Sal-karirang re·angoba Bronsonni on·kanganio delmrujaha; batesa una chang·sataie katchaaniko ra·baaha. Uan, Gauhatio Samuel Loveday aro Kandura babumangni Garo sipai sakgni–Omed aro Ramkeko tarisoaoni ong·baaha. Iamang sakgni a·ning-kinap miktuatgija sandie man·mano Kristian toromko ra·na kang·kare ka·aha. 1862 bilsi bon·achibarao napbolna sike aganoba Kandura babude ordain ka·kujae napbolatna man·jani gimin Bronsonsa 1863 bilsio Nowgongoni re·bae napbolateaha. Mairongpile katchaani! Sipaina krakra, bama aro sontolao bebegipa Isolko olakkiani giljaoba uamangan skang asongchengaha.
Bronson Assamo ru·ute kam ka·oba Kristian ong·giminrangoni jattangna missionary watatchina jetjetakode chang·saba nikkujachim, indiba Omedni jakskange mol·moltaitaianian una sko saani ong·aha. Dakchakna sikoba Bronson an·tangba rengro-chengcho dake missionko chalaiengo maiko dakatpana, ian dukni… Dakchakani gri dongmitingosa uamang mamasa Guwahatio kam ka·ako dongale jattangona re·bapilaha. Bronson jakari nirike kratchabeaha, indiba iamangni on·kanganiko dingtangtee nike gisiko ka·dimeaha. Bean bebe, bilsi gittamni gisepon salgipengchi a·bri ja·pa Rajasimlaode Omed-Ramkeni kamni gimin rang·sanan bimik chaprakbaaha. Kam ka·a gimiko indaka biterangko nikkujae salgnini gisepo sak 40 bebera·giparangko man·aniara Bronson-na aro American Baptist Missionary Unionna gital ra·bianiko on·skaaha. Areako niateba, Rajasimlao Kristoni Mondoliko ge·songanian Assam gimikko mikgaoattaiaha. Bronson bebera·giparangni jatchio gisik matgrikna kragipa Omedkon pamong songe Reverend ordain ka·jolaha aro Isolni rasongna pakwate donangaha. Ka·gni kamrang bang·ani gimin bakbakan sokna nanggen ine salgipino (Sombar sal, April 15, 1867) ua Goalparaona mongmao gadoe re·angpilaha…
Mingshan Rangsa
August 31, 2021 6:29 pm???