An·senggipa songjinmarangchi songree nina skama? Gipinrangni nok namnamako rike donga gita rikpana skama? Gipinrang gita tangka bang·e man·e janggi tange nina skama? Gipinrang gita namnama nomil-panterangko man·e donge nina skama? Nikenggipa manderang uarangko altuaen man·tokenga ine na·a chanchiode, an·tangde mamingchin ong·jaenga ine na·a chanchiskaengama? Haida, angara maina man·jaenga ine chanchie gisikan basakobade maiba namgijako dakna gitik dakenggen! Indiba mingsako chanchina: mikron, ja·a, jak, gisik, u·iani aro pilak dakna skanirang nabaoba uarangko daktok-man·tokode angna mai ong·gen chanchiskaani donga; maina uarang pilakkon man·e an·tangko gaora de·ode ba Isolkon chonnikskaode ba man·gijani gimin Uko matnangskaode uan angni dal·bea mistake ong·gen. Sastrooba agana, “…Kangal ong·aniko ba man·e cha·anikoba angna on·nabe; angna chu·onga gita cha·aniko on·bo. Maikai anga ok gapoa nang·ko jechake, “Jihovara sawa?” ine aganjawa; aro maikai anga cha·asie cha·ue, angni Isolni bimingko rim·ekjawa” (Toe Skiani 30:8 & 9).

Mikkangchi maikai janggi tanggen aro salrangko re·atgen uani gimin jumang niksoade dongpaama? Nikjumangsoani dongen re·mikkangenga ong·ode an·chingara mainasa man·jaenga ba mai obostako chagrongani gimin chu·sokjaenga…ma jumangan tol·asama? Sakgipinni man·a-dakako nike ua gitan ong·na ske, jumang nikpaa dakoara kakket-makket bebe ong·ode aiao da·nang, “…a·gilsak maian ong·genchim!” Uni gimin uarang pilakko man·na skode una skang dakgnigipa aro nangpaktelaigipa kamrangko ame donna nanggen, jekai—nokdango meligrikani, jotton ka·aniko dal·nikani, lekka-porako gamchate ra·ani, chol dake ra·chengani, duk aro gipinrangko chagrongoba watgalgija kingkot dakani, aro gipin nangchapgiparang dongkugen—iarangkode gelna man·jawa. Nikjagringenggipako man·na ine re·engon an·chingara iarangkon gelesa donangaiode ‘inghing…indin ong·gramaigen’ inen angade chanchiaia. Dal·dalgipa aro niksenggipa manderang gimikan altuae uamangni da·o ka·enggipa kamrangko man·a ine na·a chanchiama? MAN·JA…

Angni janggi tanganio mingsako anga gisik ra·a uan, ‘nikjumanggipako man·na ong·telaigipa obostarangko chagrongtelna nangaia.’ Iano anga darangkoba ma·eke aganna sikja, indiba ong·telako aganna…, “Studentrangoni bang·an poraigija pass ka·na siktokaia, ranta ka·e nigija bang·an arithmetic-o namna siktokaiakon, bading-chiwalaniko dakanioba gipinni dakakoara altuae nikani dake nipae ‘angaba man·bebegen’ ine chanchiakon, game-sue cha·gipa mandeni midang aro mi-nokjamo game donako nikode ‘amikkapade mi bang·en man·jok, jam chakpiljaengaha’ ine chanchie game nitokaiakon, bari-bagan dake lakhni lakh tangka man·ako nikoara, altususu dake nikaiakon!’” Iamang gimikan ding·ol gramchia, aro neng·skima gnangsa mipring-miattamko cha·paa ine angade chanchia aro mikrongtangchin nikbaa. Indide dakna-ka·na man·pagijagipa manderangara maikai chu·sokjaenga? NIKJUMANGADE DONGPAACHIM, INDIBA JUMANG NIKSOAN TOL·AIAHAMA? Ka·mao adita an·chingni pangchaknirangna on·sogiminrangko poraiangna.


(1) Batanggiminko Gale, Mikkangchina Nikjumangbo
Sastroo agana, “Skang ong·arangko gisik ra·nabe, aro gitchamonin ong·arangko chanchie ninabe. Nibo, anga mingsa gitalko dakgen; da·o uan nagen; na·simang uko u·ijawama?” (Isaia 43:18 & 19).

Jumang nika aro mikkangchina tarisoanian mongsonggipa ong∙a. Gitchamkon rim∙e roaiode mamingsaloba gitalko rim∙dikna man∙jawa. Gitchamko galatna man∙osa gitalko rim∙na an∙chingko dakchakgen. Ua gitalara maia? Nang∙ni man∙gnigipa! Ong∙bagimin kamni a∙sel ka∙tong mata man∙gimin mande uko galatjaode apsan gadangon janggi tangaigen. Nang∙ni jumang nika changantian atchichengaoni dal∙aonan apsankosan nikaiode, na∙a bimangsa dal∙roroaigen indiba am∙poko asongaming apsanaia. Uni giminsa English kattao indake agana, “Ready. Set. Let Go”. Iako na∙a dakna amosa gitchamkode galna man∙gen. Na∙a LET IT GO inoba an·tangan gitchamkon watna man∙jaode, orto dongja. Basakobade an·chingara gitchamni giminan gisiko suk ong·jae maikobasa ka·onange ba gisik sae dongaia, indiba Nelson Mandela indake agana, “Bika ding∙ani ba ka∙onanganiara bisigrakgipa bitchiko ringaming apsana aro an∙tangko so∙otaona sokata.” Uni gimin batanggiminko gale, mikkangchi man∙gnigipana chanchina a∙bachengosa dingtanganiko nikna man∙gen. Gitchamko galna sal-somaiko sengna nangja, indiba mikkangchi man∙gninade somai ra∙na nanga. Nok namjahaon, uko rue galnade dikdiksasan nangaia, indiba gitalko riktainade somai nangchong·mota.

  • English mande Straussba bilsi 80 ong∙ani birthdayko manipil∙aonaba git sekuaia.
  • Michelangeloba bilsi 90 ong∙nasipilosa Sistine Chapelko art ka∙a.
  • Bejamin Franklinba France a∙songo bilsi 78 ong∙aona kingkingan dangdike on∙a aro bilsi 80 badeosa an∙tangni biographyko sea.
  • John Wesleyba bilsi 80 ong∙ahaon konta chi·bongana bate salo lekka sena man∙jawaha ine chanchiachim, indiba sena man·kuaha.

Ia manderangni gimin maina aganenga ine na·simang chanchinaba donga, indiba uamang bilsi bang·ahaoba ‘dakna man·gen’ ine chanchiako dontongjaha aro uamangni nikjagringako chu·sokattokna man·aha. Bebean iamang bilsi badeaha ine chanchigija dakroroe bang∙a janggirangni mikkango ra∙bianiko on∙na man∙aha.


(2) Gitalna Biapko Tarisona Nikjumangbo
Gitalna biapko on∙na gita gitchamko galrokchengna nanga. Gitcham aro gital minggniko apsan biapo donbrinode gitalko napatani orto dongja. Gitcham bostu baksaan skango gita apsan ong∙pilaigen. Nang∙ni nikjumangsoenggipa bimang ong∙na skang na∙a baditana kingking gitchamko rongtalatna, dingtanganiko ra∙bana aro gimikko gital dakna skani gnang? Gitalko donna chanchie nikatengon maiko nikata? Gital cholrang, gital nangrimani, gital namnikaniko, gital dakgniko, gital mal-gamko, ba maiba gital gamchatgipakoma? Uarangko ra∙napbana skang nang∙o chu∙onga gita biaprang dongna nanggen. Gitchamko gimaatna ba rongtalatna man·jawa ine na·a chanchinaba donga, indiba gitalko donnasiengode galatna altuabea aro galatnan nanggen; haida, uarangara—nang∙ni namnikbatgipa ripeng, jakkalronggipa cha∙ani-ringani, mandeskana nitogijagipa bewal aro kamrang, ba janggi tanganiko bakkan∙dikatgipa bostu…ba gipinrang ong·naba gnang. An∙ching noko jakkalna nanggijagipakode noksamo, noksiko, gipinni nikgijao, ba∙ra pindape, nok busruo chipe done, ba so∙e/dape galaniko dakronga. Iako dakode gipinrang nikjawa aro u∙ijawa ba agittal mande re·bae iarangko nikode namjawa ine chanchia. Indiba mandeska nikjaoba/u∙ijaoba na∙a an∙tangde donnue donasa inen u∙iaia. Gipinnasa donnue dona, nang∙nade namkuaiengama? Ong∙ja. Dal∙batgipa aro namjabatgipa mandeni bewalde namgijako donnue donanian ong∙a. Moseni somaio cha∙ue turam a∙tiptango a∙kol cho∙e dape dongipa Akan gitan dakaia.

Uni gimin pangnan ia donnue donani bewalko gale uko (biapko) gital daksrangnade gitchamkode galtelna nanga. Unosa gitalna biap donggen. Jensalo an·ching gitalna biapko donna taria unode uano maiko donna ska pilakkon man∙gen aro an∙chingni janggi tanganio gital ong∙gen.


(3) Nikjumangao Nikani Gitan Re∙ongkatbo
Ringko chio re∙atnara gitchoani boitako jipatna nanga ba pedal dongode ja∙achi ga∙jepjepatna nanga. Chion ong∙engahani gimin an∙tangan gitchoangade ong∙ja, indiba daktimgipa dongani giminsa. Angni jumang nikara maikoba dingtange mikkangchi janggi tanganina daknasa; una angara nikgiminko chu∙sokatna ine an∙tangan kamko ka∙na nangskaa. ‘Nikjumanggipani bimango chong∙mot kamko ka∙chakatahaode sokkujaon chu∙sokakode niksoa’ inara kakket ong∙bebea.

‘Name poraigiminko porikkaoba namen seatna man∙ode semitingon jaksirang setoa, neng∙ako u∙ija aro gisiko ka∙dingsmite sena man∙a’, iaba ong∙taia.

Experienced ong∙gipa scholar ba ki·tap serakgiparangni, ‘Thesis Outline aro Materialrangko chimongman∙ahaode semanaha gitan dakaijok’ ine aganako knabia. Altubebea aro 50%-kode semanaha gitan nikaijok.

Dakgitika, ka∙gitika, tarigitika ba chanchigitika ingipara namade ong∙bebeja. Ong∙jaode “Ki∙na siko ki∙gol pe∙a” ingipaan tol∙asa ong∙aiginok. Am∙pangchi nokking rapna/ka∙naba wa∙ding namakon den∙soe bisil-bimik chitsoe uko onggare/masango wal∙kusi nangatpile ripoe donsoosa jong∙mot cha∙ja. Ru∙utaoni tarisooara nambebea. Jumang nikaba apsanaia. Man∙na skani gimin jumang nikgitikade nikmanchaa ong∙ja, uade jumangan tol·e nikchrakasa… ‘JUMANG’ nika ine da·o golpoengon, tusiao jumang nikakode miksongjaenga. Iano golpoenggipade mikkangchi janggi tanganina angni NIKJAGRINGSOENGGIPA, ukosa miksonga. Angni nikumanganiara angni bilni nalsaosa ong·engode, unade gipin nisanko done nikjumangskaode nama. Ukon REMODELLING ka·a ine agana. Angni gisiko dongimin jumangko chu·sokatna taningtangko jakkale ka∙nasiengon bebera∙ani baksa tik ong∙e ka∙angjokode chu∙sokroroaniko donggen. Iako dakanio anga maikoba man∙na skani dongode, idea aro uni pilak dakgnirangko namedake sandichenganina angni kam; unon ua kamo chu∙sokgipa ong∙gen. Nambata lessonko man∙na expert manderangko gronge golpona-agangrikna kratcha∙na nangja. Mitam cholrang indin ra∙bae gift on∙aigipa bostu gitan ong∙aia, indiba uko an∙ching gift ine u∙ioba kulie nijani giminsa chong∙motko u∙ija. Jaktango man∙na skangde mai kamde altuara? Gimikan altuja. Skani dongani gimin uko man·na ine tikkele kam ka∙osa altuae nika.


Angni Ku·mongani Katta
Kosako aganbagimin gita, ‘jumang nikoba nikchrakainabe, uade jumangan tol∙asa ong∙aignok’ inara kakketmancha. Chong∙motgipa jumangko nikna an·ching somai ra∙na nanga, somaiko ra∙e chanchi-bewalna, chanchi-bewale niani ja∙mano UAN ong∙bebegenma uko niwilwale chanchianiara nama ja·ku ga·ani ong·a. Man∙chongmotgen ine nikode nikenggipa jumangko be∙en pil∙atna re∙chakatbo. Angaba A·chik saksa ong·e chasongni chasongna aganritingbaenggipa jumang nikarangko ba agananirangko gimikkode jee aganjawa aro galtokna nanga ineba injawa, indiba mitam agananirangko on·tisa nipile aganna ska.

Saoba agana, “Porikka sena skang do·chi ritako cha·e re·angode exam sea namjana,” ba, “Resultni salna skang walo tusimitingo do∙chi ritako cha∙ako jumango nikode ZERO man∙ana.”

Mitamara, “Porikka segipa studentrangna do·chi cha·na on·ja; porikka segiparangba mitamde do∙chi cha∙ja daka.”

Saobarangara, “Kam nangana re·angpaachim, bao amikkako niken rasong dongjakon, chu·soksrangjajok,” “rasong be·aha,” ine agana dakakoba knabia.

Mitamde indakeba agana, “Pringwalni kamna ong·kato chi ko·na ine me·chikni basing konggrangko ra·e re·angako nikode rasong dongjana,” indiba, “chi ko·e basingko de·e re·angako nikode rasong namana.”

Angni chanchiani aro sing·ani: “Do·chioara mai bil donga?” Saoba mandeoara mai bil gnang?” “Pringwalni me·chik basing konggrangko ra·e re·baoara ua basingoara mai bil dongskaa?” Iarangko chagrongode, ba nikode, ong·telaiama? Rasong-gopal dongbebejahama…ine pil·ni pil chanchie nimana. Haida, ong∙katangoba, grongani ba dakani somaio tiktak somai melijanaba gnang…indiba basing konggrangko nikbaani giminde ong∙jawa, do·chi ritako cha·ani giminde ong·jawa ba saoba mandeskako nike rasong be·ade ong·jawa. An·chingara bebera·a inoba gimikon bebera·srangaia gita ong·pilakon! Beben, bang·a jumangrangan mandeni janggi tanganina meli-ma·gapea aro nikani kri ong·bebegiparang donga. Uarangko anga ‘ONG·JA’ ine jegalna nangnikja, indiba kosako aganbagiminrangde chanchidraasa, an·tangtangko ua gitan ong·na draatasa. An·ching mandeko, basingko, walo jumang nikako ba do·chiko dosi galainade maibadake nikata. Angni experience ong·ako aganode, ‘bao, name manchaan mukusto ka·na nanggipako minge-tinge, pringoba do·chi ritako cha·en porikka sena re·angoba angade ZERO man·ja, aro seoba namen sena man·aia. Basing konggrangko nikaba baditaba chang ong·piljok… Chi ko·na re·anggipa me·chikma saksaba angko, ‘da·alde na·ade rasong dongjaha, basing konggrangko nikanga, porikka senangjawawai,’ ine bal·ekata, indiba mamingba ong·ja.

Sastroo agana, “Maina jumangrangni bang·ao aro bang·a kattarango ong·gramaianirang gnang; indiba na·a Isolna kenbo” (Aganprakgipa 5:7). “Indioba uandaken iarangba uamangni dakjumangarango be·enko marang nangata, aro gitel ong·ako jechaka, aro rasongko kal·stapa” (Juda 8). “Jihovana kenania gisik gnangani a·bachengani ong·a; aro Rongtalgipako u·ianiara ma·siani ong·a” (Toe Skiani 9:10).


Kan·dikgipa Golpo indiba Aganritinggipana Skiani Katta
Nokdang ge·sao me·chik saksa jean pangnan do·o mangsako wa·alo angretrete kame minatachim, uko cha·na tarion an·bigil ba kosak kakketkode den·e galrongachim. Uni demechik dal·rorobaon nokdango ia cha·aniko tarioara apsankon dakpaaha. Uni ja·manoa su·gipa me·chik atchie dal·rorobaaha aro uaba apsankon dakaha. Salsao uni segipa ia gittamgipa chasongni demechikko sing·e inaha:

Segipa: “Maina ua do·oni kosak bigil kakketkoara galenga? Angade uakon namnikbatachim!”
Jikgipa: “Oh, angade uko galtelnan nangaia!”
Segipa: “Maina?”
Jikgipa: “Angni ma·gipaan pangnan indake dakronga!”
Segipa: “De ong·aia, indiba nang·ni ma·gipara maina indake dakskaara?”
Jikgipa: “Haida angade u·ija, uo sing·osa u·iainok.” Unikoa, su·gipa demechik uni ma·gipao sing·e niaha aro indake aganchakaha.
Ma·gipa: “Dede, angaba u·ija. Nang·ni ai-bitchi/ambian indake dakrongani gimin, angaba ukosan dakaia.”
Demechik: “Uara, maina indake dakskaane?”
Ma·gipa: “Haida, angaba u·ija. Anga sing·e nina!”

Unon gittamgipa chasongni demechikni ma·gipa, an·tangni ma·gipao, ‘maina iakoara indake dakronga,’ ine sing·on, ‘maming gipin obosta ong·a dongja, indiba do·o mangsako wa·alo angretrete tarinara song·chakani ge·sasan dongaia aro uara chonmana, jakbreja; do·o manggimikko uno donna biap chakjani gimin kosak bigil kakketko gale indake dakronga,’ ine aganosa ja·mano namedake ma·siaha.

Chasong gni re·angaha, indiba gittamgipa chasongosa, ‘maina uko indake dakaha uani gimin u·ina man·aha.’

Basakoba an·ching skangonin dakrongbaani gimin uko galna man·jaesa ‘skangonin indake dakbaa,’ ine agane da·onaba daktokkuenga. Iara nangchongmotani ba dakna nangtelani gimin dakengama? Mitamara, da·ororo janggi tangenggipa dedrangna, ‘namjana,’ ‘krajana,’ inesan aganchakaia, indiba chong·motkode aganna man·ja. “Indake dakoara mai mancha ong·ana,” ine anga ma·a-paarangoniko sing·kuaha, indiba, ‘namjana,’ inesa agane bon·ataiaha.

Da·alo anga mingsako aganna ska, ‘Dedrangni dakna amani bil dongode, uni bilko underestimate ka·nabe, ba jumangrangchi uni bilko champengnabe; batesa uko salchrobo, bilatakani kattako agane on·bo aro Isolni kattarango pangchakchina skie on·bo. Krapilgija nikgimin jumangrangko bebera·e brangatanirang an·ching Kristoko ja·rikgiparangna kraa ong·ja. Chasong damberang, walo tusimitingo ong·na kragijagipa nikgimin jumangrango pilakonde pangchaknabe. An·ching uarango bebera·simake dongaiachi, unon ja·gitotako man·ode, “JUMANG NIKSOABA TOL·ASA,” ine agangipa ong·paigen. Indakaona sokjana gita, namedake nikjumangsoaniko dakbo aro nikjumangengon, uarangni chong·motko u·ina on·china aro Isolni skao chu·sokgipa ong·china Una an·tangtangko pakwatbo aro Uo pangchakbo.

Don’t underestimate the power of your doing, the power of your being, and the power of your having with your preparation. Focus on your abilities and depend on God.


Ning·tubate u·ina skode, iako poraigipa sakantian ka·mao mesokatenggipa ki·taprangko poraidapbo.

  • Eastman Curtis, “Uncover the Destiny Hidden in Your Yeart” in Pursuing Your Life Dream. Published by: Ben Books, Secunderabad, @2020. Copyright: Eastman Curtis.
  • Clare Ukken, Lead You Way to Success. Published by: Pauline Sisters Bombay Society, Mumbai (400 050).
  • Shammi Sukh, “100 Thoughts to Motivate and Inspire” in Success Is Yours. Published by: Better Yourself Books, Mumbai (400 050).
  • Sue Augustine, “101 Ways to Make It Happen” in Turn Your Dreams Into Realities. Sue Augustine is also an author of When of Your Past is Hurting Your Present. Published by: Harvest House Publishers Eugene, Oregon, USA. 2nd Published by: Authentic Books, Secunderabad (500 003).
  • F.M. Britto, Keys to Success and Happiness. Published by: Better Yourself Books, Mumbai (400 050).