Garorangna Niksamsoanirang:
‘Garorangoni bang·en napbolna sikgiparang dongaha’ ine Omedni reportko Bronson man·soe Rajasimlaona re·bana chanchioba, “mai ong·gen” ine kena paksa a·akon ga·dapenan gisikode jajaaha. Indiba Omedmang ka·oksia gnang uamangko ramao chadengdule nisooara ka·tongrangan ka·sinatako man·aha. Haida Omedan sipai ong·ani gimin an·tangni manderangko name skisoahakon! Sonibar attamchipak (1867, April 13) sokbae porikka ra·manon sak 26 manderangde napbolna tik ong·manchaaha ine nike Bronson uamangko salgipino napbolattokaha. On·kanggimin sakantian Kristona kang·kare kagiminrangsachim. Isolni jakni kam aro uamangni ku·chilrangchi kenmangija ku·rachakakoba nikaha. Gitelna gama gimiko dakkugijarangko Rajasimlao dakeahon an·tangkon bebera·a komia gita daknikpilaha. Gitelna gamchina dilgiparangko watatengon an·tango chimonggimin tangkarang dongjaoba, “Anga, inghing man·jawa ine jechakna pa·sokjaha,” aro uamangni on·kanganiko nikon aiao inmanpil·aha. Atchigital Garo Kristianrang skulkoba nanga ine aganani gimin Gnigipa Garo Skul’-ko kulie Fokira Mominkon Skigipana seoke japrako ₹10-ko on·na tik ka·jolaha. Rajasimlaona re·bae kam ka·e nikeani ja·mano indake agana:
During my whole missionary life I have never seen anything so wonderful as the work now going on among the Garos. Those two Garo assistants Omed and Ramkhe, have worked quietly and faithfully on amid ridicule, reproach, and even threat of personal violence, and have proved themselves to be reliable, trustworthy and faithful men…
—Miles Bronson
Kam matchota tap mongma janggilo gadoe Goalparaona re·angpilengon gitcham dukrangde gimaangaha. ‘Kristian Song’ Rajasimlao maia ong·aha aro mikkangchina maiko dakon namgen uararasa uni gisikon gapaiaha. Mahutni mongmako ta·rakatna sike tikkelengoba, ‘bilsi 25 batpile kam ka·anio, ia a·brirang Isolko mitelna ku·rangko ong·katatgen,’ ine chanchiararasajok. Attam salniango gisiko chanchianiko chu·sokatna sike bakbakan Goalparaona sokna an·tangko draataha. An·tangni ka·gimin bilsirangoniko tosusaa gnang re·angengon ia salgnio ong·gipa obostarangan uko aiao inmanatbeaha. Konta 24 ong·srangkujaon, Rajasimlao Garo bebera·giparangni gitalgipa aro skanggipa mondoli ong·chenggipa giljaan Assam gimiko American Baptistrangni dongimin giljarangni dal·a gita apsan ong·na am·pilaha. Kam ka·a gimikoniko niatoba Assam gimiko donggipa Kristian dolrang baksa changgni bate chapatako man·aniara mairongpile ra·biani ong·chongmota.
Assam Mission gimikna mai mancha ong·aha, iani giminde darangba Bronson-na bate u·igipa dongjawa. Ia kattarang Americaona sokangode a·bako watgalna chanchiani, kam ka·giparangko watatanio neng·nikani ba gipin a·brijolrango Nama Kattako gipatanina tangka-paisarangko man·soanioba bilgrijawaha ine ua u·iaha. Bronson gisiktango ka·donganiko done Home Boardoniko mamung u·iatani aro bilkoba man·kujaon, Goalparao mission station dake Garorangna kam ka·na tarina miksongsrangaha. Attam ong·oa uno donggipa British official-rang aro Europeni manderangko tom·dakate miksongatangko aganon, uamangni gisikko ding·bru dakataha aro dakchaknaba namniktokaha. Bronson-ni re·angpilani somaioba a·brini kosako chibimako niwate rikgipa nok jakkalgija dongkuachim. Bilsi 40 na skang David Scott an·tangan ia nokko rike uno dongangaha. Breani damko sandion ₹800-san ong·aia. Ua tangkachi bremanoba gipin nangarang dongkugen ine ua ripengrangona wenangtaion walna skangan ₹1119 mangko man·taiaha.
Skangode, tangka aro manderangko Assam mission-na watatchina Bronsonni mol·molpaoba silroroaniko nikjani giminan jegaltokaiachim. Assam mission-ara “Watgalgimin A·ba” mingsana kraaijok ineba chanchitokahachim. Indiba Bronson-ni ka·dongsoa gitan Rajasimlani gimin knae Americao donggiparang gisiko katchabeaha. Uasan ong·ja—tangka aro manderangkoba watattaina kusi ong·tokaha. April 17 tariko ua Gauhationa re·angon M. B. Danforth aro Stoddardmang jiksesaba uno dongsoako nikeaha. Garorangna ong·a obostako attam romitingo uamangna aganon, gisiko ning·tue nangatako man·an baksa chong·motgipa kam ka·ani bilko nikaha. Wachi ra·gato (1867, October 3) Stoddardmang Goalparaona jitbaon Garo Mission-ni bimang ong·baaha. Uamangan skanggipa saliramni missionary-rang. Bronson, 1870 bilsimangonin Garorangni a·jaon mission a·bako done kam ka·atsrangna Home Board baksa pil·nipil golpodilaniko dakaha. Bilsisagipao Bronson aro Stoddard sakgni re·bae Garo Hillsni Turako Mission Compound dakna baseaha. Kam baksa dontonggija uni mol·molanichi 1874 bilsini March jao M. C. Mason aro E. G. Phillips Assamona sokbaaha. Uamang sakgnian 1877 bilsionin Garo Hills Turao donge kam ka·chakataha.
Dr. Bronsonni Garo Hillso Songrekua
“Chingni janggi tangao songrearangoni ia changan chingna gisiko nangatbatsranganiko ong·atgipa ong·achim,” ine Bronson uni seanio janapa. 1868 bilsio Bronson aro Stoddard sakgni jikdrangko Goalparao donbae pringwalni Garo Hills-ona re·chakatbaaha. Kontagnimang songrebae Amjongaona sokeon uano walsa waltuaha. Sipai kam ka·e pension cha·gipa budepani noko BEBEni kattako wal-tongsaona kingking jinmana agane on·aha. Uamangko gisiko nangatbatgipara, seng·kujaon bura-buri Kristoo bebera·ani gimin golpoenga aro bi·anirangko dakengakoba knadikaha. Kristian ong·e janggi tanga bak-kandika, indiba bebera·anio rongjria aro rongchingan uamangoni gimajaha uan Rudramni ma·a-paa ong·achim. Iamangan Kristian ong·chengao dakchakani gri, ripengska aro noksulrangchi galchipa aro watgalako man·giminrangchim. Indiba Rudramni ma·a-paa, ia gisik gri jatskani ka·tongrangko amaha. Mairongpil·gipa on·kangani; maina uamangni ka·tongo Jisu dongchongmota. Uamangni gimin, “sre aro kolomchi uarangko talatna man·ja. Ia ong·aniko nikarang mairongpile gisikni bidingo rongjrigipa aro agansokpilja,” ine senokgipa agana.
Ia ga·sunikgipa biapko dongale gureo re·angkuon, Kristian song Rajasimlaona sokeaha. 1867 bilsio nikechengaoni namen dingtangjok. Gana-chinarangba sel·tapajok, Kristian ka·dingsmitan’ mikkangchi sipairang gita Bronsonmangko nisoaha. Salantian salpaksade uni Garo ku·siko tarimangimin ki·taprangko namatani aro nipilanirangko dakaha. Kontani konta aro salni salrangna neng·skime am·rikitanirangko dakon, toromni bidingo chanchianirang uamangko bilsubatataha. Salantian maiba gital aro an·sri moatanirang uamangko gisiko nangatbatroroaha. Nipilani aro nirokanirangko dakanio, Garorangni ku·-aganani bewalona ra·e senaba man·aha. Ia kamrang baksana, Omedmang damgipin a·bakoba pe·na nangnike sak 3 on·kanggiparang—Chakin, Posallu aro Ramsingmangko Bronson-na mesoke on·aha. Chakin aro Posalluna japrako ₹8, aro Ramsingna ₹10 ka·e on·na tik ka·jolaha. Pil·sa gitara Omedmang baksa, iamangan ka·gniko tange rakkianggen uamango namen ka·dongaha.
Garorangna Warachaka
A·brini jatrangna kam ka·anirango uni gisik mamungsaloba rongdimeljaha. Pil·sa gitara uni gisiko nanganikoba watgaljaha. Ua, minggittam ki·taprangko seaha—Phrases in English and Garo, 1868; Brief Outline of Grammar and Garo Primer (Roman & Bengali); A Reading Book of Catechism in Garo. Iarangsan ong·ja, gipin American missionaryrangba Garorangna dingtang dingtang ki·taprangko sekuaha. Bronson, Gauhatio aro Nowgongo dongeba Garorangna simsakaniko on·kuaha. Ua British government baksaba melibeani gimin Garo skulna dakchakani, ki·taprangko print ka·atani aro nangarangko breani pilaknan jakgitele mol·molchakaha. Basakoba Home Board aro governmentoniba on·atanirang chu·ongjaon, an·tangni jeponikon bikote korosrangko ka·aha. Garorangna uni an·pachake kam ka·anio warachakani mingsara ian ong·a:
Chang·sao Rev. Ayerst minggipa Bronson-ni kosako ong·gija dake, August 1 tariko nakatgipa Friend of India magazineo segataha. Bronson, uni seaniko nike chakna man·jaha. Rang·sanan ua, Rev. Ayerstni segipani gimin sandianiko dakchina Colonel Haughton-na chitti seataha. Bronsonko gisik saataniara, “uasa, uamangni tarigimin a·bao napdrae an·tangni kam ka·ram dakaha,” inanian ong·achim. Rev. Ayerstni claim ka·ani gitade, biasa Garo mission fieldona skanggipa missionary ong·e re·bachengaha ine seachim. Ia ong·gija kamna jrip dongaigija Bronson rang·sanan Editorna seataha: “As this statement places the American Missionaries and me in particular, in a false position before your readers, I beg to send you a brief statement of facts. We had Garo inquiries at Sabbath worship at Gawhatty, a whole year before Mr. Ayerst [sic] arrival at that station. February 8, 1863, I baptized the first two Garo converts. March 1, 1864, they were appointed missionary assistants.” [“The Hills Beckon,” in Miles Bronson, A Lionheart among Missionaries, 145]
Bronson, ia obostani gimin America Home Mission Boardna seataha. Uni seatgimin kattarangoniko Fifty-First Annual Report, Vol. XLV, No. 7, July, 1865 bilsio chapa ka·aha. Bronson-ni seatgipa kattarang:
1864, October 21 tarikni chittio chang·sataie Rev. Ayerst “a·jri ba gamgija galchipgimin” Garo a·aoni ong·katchina una chitti setaiaha; jeon Bronsonara unode a·jatang ba atchiram gitasa chane kam ka·pilengahachim. Ia changoba Bronson una aganchake seaha: “If you do not feel that you can receive our brother (a German missionary expected) and surrender to him whatever may have been done he will be very much crippled.”
Bronson, Garo Missionko chel·chakna mangrake chadengaha. Kam ka·anioba namen silroroenga ineba ua janapa. Uano Garorangoni sak 4 dakchakgipa dongaha, jerangan sak 43 Kristian bebera·giparangni giljao namen kam ka·engahachim. Uni kulidilgipa skulrangoba me·a-me·chik sak 70 ong·pilaha aro Rev. I. J. Stoddardan Goalparao donge Garorangni kamko nirokgipaba ong·aha. Bronson ‘American missionaryrang jedakemangba Garorangni missionko ra·sekea ong·ja’ ine raken janapaniko on·aha. Da·alo Garo missionara maiona sokanggenchim, Bronson ua pilakkon nie dongaijaha. Ianoba ua, kakket aro bebeko man·anina miksonge salsekangna dakaoniko dakgrikchake naljokataha.
Dr. Bronsonni On·kanganirang
Ua, Isolni missionko tange rakkina jotton ka·anio be·gropa gita ong·anirang bang·en dongaha. Salsao, ua Edward Brightna chitti seengon indake janapaha: “I have seen many dark days, but never such as this. It is hard to keep toiling under these circumstances if ever we needed your help, your prayers, your best counsel, your words of consolation and encouragement it is now.” Assam missionara pangnan uni ka·tongo ma·gape dongkamaha. Jikgipa Ruthni siani ja·mano, Bronson uni demechik baksa Americaoni re·chakatbae 1870, March 28 tariko Nowgongona soketaiaha. Marie mamungkoba dakchakna amjaoba dukchi maram cha·atako man·gimin pagipana ka·sachake indake seaha:
I watch darling papa with a great deal of anxiety. He is better than we could expect, but I can see that his great sorrow tells upon him. I often hear him weeping and praying that God may help him to be submissive and then he comes to us as cheerful; but I can see he has had a hard struggle. I try to be all a daughter can to him. Oh! If I can bring one ray of sunshine into his bleeding heart, I shall be happy!
—Marie Bronson, “The Nowgong Encounter” in Miles Bronson [A Lionheart Among Missionaries], 212.
Missionary kam ka·a gimiko, Bronson a·brijolo donggipa jatrangni jakgitele ra·chakaniko nike—mongsongbate Garorangko namen namnikbeachim. Giljao skiani somairangoba indake aganani gnang: “The hill tribes have cheered my heart, but latterly a new people have given me great joy: The Garo tribe.” Indake ong·engon Bronson Nowgongo Assamese Communityni president ong·e Assamese ku·sikrangko tangatpilna kam ka·anio dakchakgipako nangnike 1870, November 1 tariko ramramgijagipa chittiko see Mrs. Frances A. Danforthna watataha. Uni seata kattarang indake ong·achim:
I realize as never before that no Christian home is complete if deprived of either one of its united hands… Both of us have knowledge of the people, their language and a missionary experience that qualifies us for years of the most efficient work of our whole lives in which we can greatly aid each other. “…I am just the same Miles Bronson I used to be when you were here. Virtues few, faults and imperfections many, you know them all—I am only 57 years of age; heart as young as ever…”
—Miles Bronson
1871, March 5 tariko Frances Bronsonni namnike seaniko ra·chakaha aro uko grongna January jao ua Goalparaona re·angaha. Uamang 1872, January 19 tariko Rev. Thomas Keithni noko bia ka·aha. Frances Danforthni saani namjabatangani gimin uko Calcuttaona demechik Marie baksa watatpilaha, unoni ua saksan Singapore-ona re·ange sanaha. Saa namkaloa re·bapile Burmani Rangoon songo donge ka·engmitingon 1874, February 3 tariko Frances ua biapon siaha. Pil·e, Francesni siani uamang paningsako ning·tue matataha. Bronson chang·sataie gnigipa changna jikgri ong·taion, kattachide uni dukko agannan amjaha. Calcuttao jasa adhamang donge demechik baksa Goalparaona ong·onbataiaha, indiba rasong grie Marieba Goalparaona sokon malaria sae sisrangaha. Jikgri-degri ong·an baksa ka·rimska missionaryrangba dongjamitingo demechikni sianina uni til·tilgipa ku·chilrangchi kamtangko matchotataha aro duk ong·ani songreaniko dake bangbanggipa nokona dongna Gauhationa re·bapilaha.
Be·gimin ka·tongko namatpilna jotton ka·engon, cha·ramo saksan asonge cha·on mikchirang gra ga·akbaiaha. Saksan ong·e bang·a salon cha·kusiaha, sinti-do·pilgime dongaiaha. Dikdiksano kim·kim ong·na rakatako man·taioba ru·utgijan sakgniko gimaataniara una algri ong·taiaha. “Tangpiltaignok” ine chanchiaba grip dake gimaangaha. Nowgongo donge kam ka·anio je kusi-katchaanirang dongachim, uarangba mikjapsanon bon·angaha aro saksanmitingo an·tangko ‘rakkirikna’ amjae grape chakaha. Ka·sagipa aro chong·motgipa ka·donganiko man·gen ine ka·donganiba dongjaon, ua basakoba a·mango ja·sku dipane grapbee indake aganaha: “Sometimes I am discouraged and think I shall go back to Calcutta to die…” Skango uni bilakani, ka·dongani, kim·kim ong·ani aro kingkot dakani gimikan bilgrijolangaha aro sagaloni chi ro·okangaming apsanaiaha. Haida, ia a·selrangchin Bronsonni janggi tanganiara agre bil be·atako man·ahakon!
Gauhati aro Dibrugarh A·barang
Gisikni dukrangni a·sel Bronson be·en an·sengbrejae aditanade Rev. Comfortmang baksa Gauhatio dongaha. Uano donge Isolna gamengon, 1874 bilsio Home Boardba Guwahatikon uni kam ka·ram dakataha. Kamrangko gisiko nange ka·mitingo da·oba 1874, July 16 tariko Burmao missionary ong·echenggipa me·chik Mary D. Mankinko gronge bia ka·taiaha. Uni bimchipe gamani somairango gital gital gisiko nangatbegipa obostarangko chagrongaha. Bilsini bon·achibara songdu nalsachini budepa saksa Bronsonona re·bae aganaha, “Saheb, angni pagipa aro uni pagipaba Kristian ong·aha.” Bronson una aganchake, “Beben, na·aba Kristianan ong·aha,” ine inoa uko gisiko nangbee nie aganchaktaiaha. “Anga Gitelna ka·saa. Sepoy Mutiny ong·engon ‘anga Kristian ine aganode’ Mohammedanrang angko so·otna ka·mikkenataha.” Indiba anga uamangna angni gitokko on·e, “Angni gitokko rasotbo, indiba anga Prabhu (Gitelko) jechake sijawa,” ine aganchakaha. Ia kattarang Bronsonni gisikko ning·tue nangatbeaha.
Isol ia mandeko gital gital a·barangko o·prakna skangonin jakkalbaronga ine an·ching nikbaaha. Apsandaken, uni kam ka·ani bon·achibarao rama gitalko pruchengchina Isol uko okamtaiaha. Ia gital okamaniara cha baganni kulirangni gisepo Kristianni kamko a·bachengchina ong·achim. Adita bilsirangna Gauhatio kam ka·engon, Nama Kattana dakgrikrakgipa matgrik, uni jikgipa Mary Mankin baksa niksogijagipa biapona 1878 bilsini October jao Dibrugarhona jitangtaiaha. Uamang chongipa noko dongchake bon·kamgipa kamrangko uni ka·sara Nokgipana ka·na a·bachengaha. Dibrugarho ja 6 mangna cha bagano kam ka·angengon pilakan namsusu nikbaengahachim, indiba a·bao ru·ute ka·gijan uni be·enni bilgria uko salgrope chadengsrongna man·taijaha. Beben gisiko sikani dongkuachim, indiba bilgrigipa be·enni sanala uko watjaha. Uko rimangpilani ong·on, uni jaksikgiminko ja·ku sanpilnade nangtelgen aro ian mongsonggipa ong·a ine chanchitokahachim, indiba tangka aro manderangara baoniko man·gen—ian uamangni chanchianiko pe·sote galaha.
Assam Missionni kamrangoni mingsa niksenggipara cha baganni kulirangni gisepo kam ka·anian ong·achim. Indiba ia kam, Bronsonna uni bilsini kride namen jrimdugaaha. Ka·gnina ka·oksigipa ong·ani gimin an·senganikode am·jaha aro nanganiba dongjahachim. Indiba biljimbeahani gimin ua ru·utgijan saako man·taie bon·kamao Americaona rimangpilaha. Home Boardni Chairman E. T. Hiscox indake agana, “Rev. Dr. Bronson a·songtango gitchambegipa missionary, Assamo kam ka·ani bilsi sotbrigni gapaha, indiba da·o Dibrooghor (Dibrugarh)-ni cha bagano kam ka·giparangni gisepo ka·taiengon ua namen bilgribeaha. Uni bilsirang aro chu·ongen gamaniko nikanio saoba uni biapo jako ra·skaode namgen ine chingko mikgrakataha, ba ong·jaode bangbang ong·atako man·skagen.” Ua Dibrugarho dongjahaon Home Mission Boardna gimabeani ong·aha. 1879 bilsini Sixty-Fifth Annual Meetingo, Home Board Treasurerni report on·ani gitade, jadok kam ka·anina Bronsonna $600-kosan on·aiachim. School kuligipani nanga korosna $2,441, nokgimikni re·angpilanina koros ka·a gimikara $1,500 ong·aha. Uko da·oni currency rateko hisape Indiani tangka dakatode nokgimikni re·angpilanina ₹1,12,011.75 tangkarangko koros ka·aha ine nikgen.
Uni Bon·kamgipa Salrang
Gauhati jahas karamo Assamko watkamangnasio an·tangni ripengrangna aganchotanggipa kattarang da·alona kingkingan katta gri ong·jaha. Ka·pakani mikkang baksa ua indake aganaha: “Anga re·angna sikja, angni ka·tongde da·oba ianon. Kosako donggipa pilakna anga tangna sika aro iano dongen Kristona ka·na sikuenga… Kristoko aganprakbo, Kristo gita janggi tangbo, dal·begipa dai a·songni Kristianrangni jako donga. Bebegipa ong·bo, kakketgipa ong·bo, angni jong-adarang, aro Isol na·simangna pattichina,” ine agana matchoton chadengdulgipa manderangoni uko rimanggipa jahas chikosako balboangaha. Bronson, bilsi 42 Assamo kam ka·ani ja·mano Americaona rimangpilako man·aha.
Uni bon·kamgipa bilsirango, pil·nipil Assamo donggipa ripengrangni gimin chanchisimsimaiaha. Chanchia somaiantion gamgimin a·barangna ka·saaniko aro gipin gital a·barangko tarianikosan nikaiaha. Easton Rapidsni giljani pamongni call ka·atoba, Bronson Assamon dongengmitingo an·tangni saako nina chel·beaoni re·bae re·angpilronga gita chanchimane uko mitelbeaha. Gisik mikasalode, nokni manderang aro ripengrangni duulengako nikode an·tangara Americaosa ine u·ie gisiko sabeaha. Iako chanchiatode a·gilsako uni dongram nokara Assamsa ong·achim. Indiba ua nikatenggipa biapona chang·saba re·bataina man·jaha. Sia uko srapnasiengon, Isolko u·igija andalani jagringrangchi pindapenggipa a·aona re·bapilna sikengkua. Sabatroroengon dugae chanchiani a·sel gisikchi chang·sao ua Nowgongona re·bapile burung joljol wenna taritaiaha. Ua chibima, sagal aro burungrang, mikmalgijagipa matburingrang, okkria cha·asigiparang, saa-ding·anirang, aro kenanirangni jatchio ong·engachim.
Salsao, “sorokrangan sona gita ching·chipchipaigipa songjinmaona napeaha aro uano napeon, ‘ua songjinmani pilak kontarangan kusi ong·e dokaha.’” Ua uni u·igimin ku·rangko indake aganengako knaaha, “Na·a nang·ni Gitelni katchao napebo,” aro ua songjinmao uni ripengrangni pilak kotokrang kusi ong·e inchroaha, “Alleluia, Alleluia.” Ia kakketgipa aro mingsinggipa missionary bilsi sotsnisa ong·on, 1883 bilsini November 9 tariko Michiganni Eastern Rapids songjinmao siaha.
Agandapanirang
“Uni seng·ani, man·gimin mes jakrangko gisiko nangbee nirokani, uni skianirang, aganna changanirang aro mikgrakatanirang pilakan mondolio bebera·gipa sakantina aro bebeko u·igijagiparangnaba man·dapani ong·chongmotaha.” (—Rev. Kandura Smith, Gauhati, Nov. 29, 1878)
Je manderangan Bronsonko namedake u·ia, uamang uko “rinok rinok dakgipa, salna changgipa, ka·sagipa ong·a” ine agantoka. Ua manderango ka·dongaha, aro a·brini mikmalgijagipa manderangmangba uo ka·donggakaha. Bronson, Assamese ku·sikko changbegipa aro missionaryrangni atchu gitchamba ong·aha. Uni ku·sikko u·iani bilko u·igipa uni ripengrangni mol·molaha gitan ua an·tangni somaiko sea-jotanina bang·bate jakkalna a·bachengaha. Ia somai chachaon ua an·tangko pangna jolna gisik ra·atgnigipa ki·tap kingsa, Assamese-English Dictionaryko dakna a·bachengaha, jeko ua uni chuttioni re·bapilani ja·mano 1867 bilsio matchotataha aro chapa ka·ataha.
Bronson man·gimin biterangni mikkango re·aha. Uan Assameserangoni Kristian ong·chenggipa Nidhi Levi Farewellko Jaipur 1841 bilsio, 1863 bilsio skanggipa Mikir Kristian ong·chenggipako, February 8 tariko Gauhatio Garo Kristian ong·chenggipa Omed-Ramkeko aro Assam gimikni me·chikrangni gisepo Kristian ong·chenggipako napbolataha. Ua Nowgongni ma·grirangko rakkianiko rikchenggipa, Assamese-English Dictionaryko dakchenggipa, Assamese ku·siko namnambegipa gitrangko segipa, Nowgong Baptist Mondoliko rikchenggipa, aro bon·kamao uni dondikgija mol·molanichisa Garorangna missionni kamko ka·aniko oahani gimin, Garorangna neng·nikgija mol·molchakgipa ine gisik ra·gen. Ua Isolni songnokni ariko a·gilsak pil·sani ku·chotona sikpakangna man·ahaosan mangmang chu·ongnikaiaha. Bon·kamgipa salrangko Americao donge re·atengoba re·bae ga·dapechenggipa a·a aro uno donggipa manderangkode gualnan man·jaha. Ua Assamni manderang baksaba stappile ripeng ong·aha ine uarangko chanchiate aiao inmana! Uni Kandurako Kristoona dilbaani, ja·mano Omed-Ramkeko Kandurani dilneng-do·mikani, jattangna kam ka·echina mamasako uni kusi ong·e watatani, an·tangan Rajasimlaona re·bae Garo Kristian Mondoliko songeani, Goalparao mission a·bako dake donangani aro be·enni bilgrianichi ga·akgropna dakaona kingkingan Assamo kam ka·ani pilakan Bronsonni jak mancha—iako darangba jena man·jawa.
Isol ia mandeko a·bachengaonin dingtang dingtang kamrango jakkalsoaha. Rev. Dr. Miles Bronson gamna nangako gamaha aro neng·takaha. Badita sak manderang uni jakoniko Nama Kattako knae ra·chakaha, uamang pattianiko man·e ukon ja·rikaha. Bebeo bakrimgimin Uni dedrangrangoni jerangan una skang re·angsoaha, uaba uamang baksan kusi ong·enga ine bebera·a. Da·alo, Singpho aro Khamptirang, Assameserang, Nagarang, Mikhirrang, Kacharirang, Garorang aro gipin Assamoni ong·gijagipa, cha bagarango kam ka·gipa jatrang, sakantian ia mandeni niksamsoanina dal·en gro nanggiparang ong·chongmota.
In Memory of
Rev. Dr. Miles Bronson, D.D.

Entered into rest on November 9, 1883.
“The morning cometh.”



References:
- [F.W. Harding & Mody Marak] in Achikni Ripeng: March-April, 1936.
- “Miles Bronson’s Family Papers,” in Andover Newton Theological School, Franklin Trask Library, 1981-1.
- “Missionary Sketches: A Concise History of the Work of the American Baptist Missionary Union” Third Edition. Boston: Mission Rooms, W.G. Corthell Publisher, 1883.
- “Studies in Foreign Mission” in Origin of the American Baptist Missionary Union, No. 12. Boston: ABMU, 1905?
- Thangkim Haolai, Miles Bronson: A Lionheart Among Missionaries. EBH Publishers (India): Guwahati, 2013.
- The Baptist Missionary Magazine. Vol. XLV, No. 7, July 1865. Published by American Baptist Missionary Union.
- The American Missionaries and North-east India (1836-1900AD)-A Documentary Study by H.K. Barpujari. Guwahati: Delhi, Spectrum Publications, 1988.
Nonaring Marak
August 25, 2021 11:04 amNamjok mama?
Jamesh Marak
August 25, 2021 2:45 pmMitelbea, Isol nang·na pattiskachina!
Mingshan Rangsa
August 31, 2021 6:54 pm?????
Mukthi R Marak
October 18, 2021 9:01 amNamnikbeaha. ??
Neng·bee am·rikkite seahaninaba mitelbea.