Uamangko “KTP Kristan” ba “Identity Card Christians” ine agantokachim. Gipinrangni mikkango bang·anan uamangara bimingnasan Kristian ong·aia, indiba chong·motgipa Kristian ong·aniara maia uko ma·sikujaenga.

Anga namen gisik ra·enga, 2016 bilsio Rajasimlachi Youth Visitation programna re·angengachim aro gilja nokko chinga re·anggiparang niwilwile niengachim. Gitchambegipa gilja nok ong·oba uni nitoako aro tom·tomaniko namen nikna man·kuenga. Kristian toromko ra·dilchenggipa atchu sakgni Omed-Ramke mamasani somaio olakkina rikgipa gilja nokde ong·jaha. Indiba ia gilja nokan, A·chik a·songo skanggipa gilja nok ong·chengaha. Uni gimin A·chikrangna ia biapara namen gamchatbegipa ong·a aro angnade namen dingtangmanchagipa song ba biap ong·chongmota; maina ia Rajasimla songan angni atchiram songba ong·a. Angni pagipa (Shri Prodip D. Marak) aro ma·gipa (Smt. Seriba S. Momin) sakgnian Rajasimlaoni songoni ong·a. Chingni nokdang ong·baani ja·pangko niatode chinga gimikan Rajasimlaoni ong·a.


Isolna On·kanga
Kristian nokdango atchie dal·bagipa bi·sa ong·oba namen kratcha·rakbegipa ong·e indakgipa gadangona sokbana ka·dongsoani dongjachim. Indioba Isolna dangdike on·na sikaniko baseaniara anga an·tangon ong·ani gimin, 2005 bilsimango Isolni a·bao kamko ka·na on·kanganiko dakaha. Kratcha·rakani giminan jinmani mikkango chadenge Mission Conferenceo an·tangko Isolna on·kangnade angnara altua ong·jachim, indiba una baten ja·mano angna rakbatgipa somairang a·bachengaha. Unosa anga, Isolna on·kanganio chu·sokna gitade altua kam ong·ja ine nikaha. Bang·a jajaani aro gisikni gitaba angna dakgrikanirang sokbaaha. Angni gisiko mingsa dakgrikaniara, “Isol angkoara nama kamna okambebeahama (calling) ma iara anga an·tangni sikanisama?” Iani gimin ning·tubate u·ina ine, Isolo rake bi·ani aro aganchakanirangko sandiani ja·mano uarang pilakan angoni chel·angaha. Unon u·ina jajae dongenggipako ronggrike nikna aro u·ina a·bachengaha. Indakesa, 2015 bilsio Puneo donggipa Union Biblical Seminaryoni graduate ong·ani ja·mano, Balsrigittim Baptist Mondolini dakchakaniko man·e Isolni okamani kamko chu·sokatna Serving in Mission (SIM)-o join ka·e Indonesiachi 2016 bilsio re·chakatangaha.


Songrena A∙bachenga
A·songtangoni Jakarta (Java chichang)-ona re·angchenge unoni Makassar minggipa (Sulawesi chichang) biapona sokeaha. Sulawesi chichangona sokon anga songre·eming neng·begenchim ong∙oba namen kusi ong∙aha. Un baksana janggi tangao skanggipa millionaire ong∙ani giminba namen kusi ong∙aha (Indonesiani tangkao, 1 Rupee-ara 200 Rupiah ong·achim). Makassaroni Tana Torajaona (jeon bilsi gittamna angni song ong·genchim) gari bus-o konta 9 mang gita walo re·chakatangaha. Jensalo chinga miattam cha∙na neng∙takengachim, ua somai ba walonin ku·-aganani aro neng·nikanirang angona sokbana a·bachengaha. Cha·gimin-ringgiminni dam badita ong·achim, uko gamna inoba ‘maikon cha·tokachim’ ukoba aganna changjajok! Uchiba badita ong·achim ukoba aganna man·jaha! Gisikrang jabranga gita ong·pile jotton ka·oba an·tangni jaksirangko jakkale, calculatorrangko sikdepdepesa cha·ani damko ma·siatna chol ong·aha. Agittal ong·e gipin a·songo donganiara altua ong·janakenga ine anga gisiktango chanchia nakatbaaha.


Toraja aro Manderang
Tana Torajaona sokangchengo mai ong·achim, uko da·oba anga namen nikjagringatkuenga. Pringnin ua angni dongnasigipa biapona sokeoara gisiktango namen ka·srokaha, niwilwale nioba biaprangba nina namen nitobea aro North-East India gita daknikaiachim. Re·a-doanioba a·kawe ramarangkode bang·e re·manja, a·brirarako re·na nanga batachim. Gisiktango, “namen an·sengbea, Garo Hills daksrangaia, bang·e adjust ka·na nangjawakonde,” ine an·tangnade chanchie roaha. Indake chanchiani be·en pil·na skangan, adita antirangna dongange ja·manode, ‘Ki·tapni bigilmangmangko niaride bichal ka·nabe,’ ingipara ong·chongmota ine man·sina a·bachengaha aro ua kattara bebe ong·a. Bilsi 3 dongao maikai adjust ka·ahachim, uarangko iano segenchimode bon·jawa.

Tana Toraja manderangni dakbewalrang namen dingtanga. Dingtanganirang dongoba aro uarangko ma·sie ra·na somai nangoba, Toraja manderangde meli-nangrimgriknade namen altugiparang ong·skaa. Anga an·tangsa uamangni dakbewal-ka·bewalko ja·rikna somai nangaha, indiba uamangko ripeng daknade somai bang·e nangjaha. Jechi re·angoba name rimchaksoanirangko man·ronga. Angko, Toraja manderang, “Indian gita dakja, ching’ gitan apsanaia,” ine pangnan indinrongachim. Indinarangko knaode, “Hareee, angaba indakpil·esa mikkang-bimang apsansrangama,” ine basakobade chanchimana. Haida mitamde angko nikon suk ong·jakon! Miksonganide Toraja manderangara Bollywood-ko namen namnika aro angkoba actorrangoni saoba gita ong·naba donga ine chanchiachimkon! “Na·a Shah Rukh Khan-ko grongjokma?” ine angko bang·an sing·ronga. Angni donggipa compoundni a·palo gari para salgiparangba angko pangnan, “chaiya chaiya,” ine okamronga. Jeba ong·china, uamang namen a·palni manderangko grongna kusi ong·ronga.


Angna Ra∙bianirang
‘Gipin jatni dakbewalko nike jagokani’ ba “Cultural Shock”-ni gimin training ong∙mitingo tale agane-skiako chinga man∙ahachim, indiba uarangko agitalo experience ong∙aniara namen dingtangskaaha. Examplena cha∙a-ringani, ku∙sik aganani, dakbewal, etc. Cha·anirangni gimin niatpilengon, bang·bata cha·anirangan North-East Indiao donggipa manderangni cha·anioni dingtanggrika bang·jae indakpil·e neng·nikanikode chagrongjaha. Toraja manderang, jal·lik aro be·enrangko cha·na namnikgiparang ong·a. Indiba mingsani gimin anga u·ija, jean na·kam aro chini gita chi·gipa (sauce)-ko brine cha·ronga (bilsi 3 dongbaoba ukode on·tisakon cha·e nina neng·bea). Indonesian ku·sikko skie ra·na gita language school ba tuition center-rangba dongjani gimin angade bilongen struggle ka·na nangaha. Uni giminsa an·tangan gimikkon skie ra·na nange bate bate neng·nikanirangko chagrongaha. Indioba uarangba angna ra·bianiko on·e dakchakaniko on·skaaha.

Tana Torajaona sokangani ja 2 (gni)-ni ja·manon ge·sa Seminary (Sekolah Tinggi Agama Kristen Negeri) minggipao skina nangaha. Ia Seminaryara Indonesian governmentchi chalaigipa ong·achim. Iano poraigipa chatrorang Englishko aganna, sena aro ma·sinaba man·jachim. Uni gimin skanggipa angni sing·anide, “Anga maikai uamangna skigen,” ine chanchianiko naataha; maina uamangni ku·sikkode angaba agannan man·skakujachim. Anga uamangni ku·sikko u·igijade mamingsaloba class ra·na man·chongmotjawa ine gisiko jajrengani aro kenanirang gapaha. ‘Anga da·o maiko dakgen,’ ine chanchia gnang dongengon Isolko gisik ra·aha aro Isolo bi·oba, ong·enggipa obostani gimin complaint ka·a gitasa ong·aiaha. ‘Anga maiko dakgen,’ ine pil·ni pil apsan sing·anirangan angona sokbataitaiaha. A·bachengao, angni noterangko translate ka·e on·china ripengrangoniko dakchakaniko bi·aha aro talatna nanganirangkoba uamangni ku·sikona translate ka·ataha. Indakomangba, angni be·en aro gisikni gitade namen bilgrianiko (burn out) man·aha. Gisiko bilgribee neng·nikarang baksa ong·oba angko dakchakna gita Isol angna bang·a ripengrangko watataha. Unikoa chatrorang baksaba melina a·bachengaha, uamangoniba angko dakchakaha aro Isolni ka·sachakanio 2-gipa bilsionide formal ku·sik ong·kujaoba ka·sine ka·sinede an·tangari skina man·baaha. Beben, skimitingoba uamangni ku·sikko srange man·kujani gimin salantian ku·sreta aro meligijanirangba dongaiachim, indiba iarang gimikan angna skidapani ong·skaachim.

Salsao, class ra·emitingo chatro saksa rake golpoengako knae, angaba ua chatroko ‘jerawat’ ine manengaha. Unoara class roomo donggipa gimikan ka·dinggrimaha. Angni manenga kattana ka·dinggrimani gimin chanchipiloara, ‘cerewet’ (cherewet) inesa ong·na nangachim. ‘Cherewet’ kattara, ‘betbetnabe,’ ine ong·achim; indiba angara ‘jerawat’ ine inoara uni miksonganide ‘gangma’-sa ong·eskaaha. Uni gimin, ‘betbetnabe’ inani palo, ua chatroko ‘gangma’ ine manengaha. Pante sokbajokode ua bi·sara ‘gangma bang·e nabebeaha;’ biaba angko nikon namen ka·dingaha. Jeba ong·bo, anga uo kema bi·aha aro chinga gimikan ua somaiode ka·dingtokaiaha. Ua somaionin anga ku·sikko jakkalanio simsakbatna a·bachengaha; maina ku·sik agananiara sepangbatatna aro chel·atna gitaba man·a. Iarangchiba an·tangni gualaoniko skie ra·na cholko man·aha.


Toraja Manderangni Mania
Toraja manderangni olakkigipa ming 4 (bri) mangsonggipa toromrang gnang: Kristian, Catholic, Islam aro Aluk Todolo (Pagitcham-ma·gitchamrangni rama) ba songsarekrang. Jensalo anga Torajaona skanggipa changna sokeaha, unon bang∙a gilja nokrangko nikaha aro angni gisiko indake chanchiengachim, “Angkora ia biapo nangbebeengama?” “Anga maiko ia biapo dakna man·gen?” Jensalo anga uamangni dakbewal (culture) aro bebera·anirangko ka∙sine u·ibaaha, unon dingtange ma∙sina a·bachengaha. A·bachengo anga je jerangkon mikrontangchi nikengachim; uarangara tin·kagimin suurini (iceberg) ku∙chot gitasan ong∙aiachim aro nikna man·enggipana bate jekon anga nikkujachim, ning∙achi bang∙en dongnugimin u·igijanirang gnang ine ma·sibaaha.

Toraja manderang uamangni dakbewalko namen dal∙e ra∙giparang ong∙a aro bang∙batan an·tangtangni cultureko Isolna skang dona. Uamang bringipa bebera·ani (syncretism)-ko ja∙rikachim. Uarangoni mingsara—uan ma∙gitcham-pagitcham (ancestors)-ko maniani ong∙a. Ia dakbewaloniko angni nikaniara, uamang maikai sigiminrangna cha∙anirangko, chirangko aro me∙asarangna cigaretterangko on∙e mandera·a aro uamangko a·gilsakon dongkuenga ine bebera∙a. Jensalo mande sia, unon uamang manggisiko noko ru·ute dona. Saobarang ja 6, ba bilsi 1, aro mitamrang bilsi 2; una bateba noko donaniko daka. Uamang salantio tanggiparang baksa golpoa gita sigiminrang baksaba golpoa aro uamangna pangnan cha·anirangko on·ronga. Ia somoirango uamang man·a dipet sigiminrangko gopramona watatna matmarangko chimonga (uamang sigiminrangko gopja indiba rong·kol, ro·ongko cho·gipa gopram ba nokgimikna rikgimin gopram noko coffino dona). Toraja manderangna matmara gamchatbatsranggipa matburing ong·a; maina bia ka·ana baten sigiminrangko watatna maniani bisongna dal·batgipa ong·a aro uano man·a dipet bang·a matmarangko den·aniko daka (Aluk Todoloo badita mang matmarangko den∙a; u’gitan salgiona re·na cholko man·bata ine bebera·achim).

Toraja manderangni mingsingbatsrangipa maniani “Ma’nene” ong·a; jeni miksonganian “Ma·gitcham-Pagitcham” ine ong·a. Ia manianio bilsi 3-ni ja∙mano uamangni sianggimin nokni manderangni manggisiko ra·ongkate susrange, salo rame, gitalgipa cholako ganate aro baditaba king gombolrango remreme (bisongni agana gita jedakode uamang sin·jawa) coffino done uamangni gopramo dontaianiko daka. Uni ja∙mano uamang manggisirangna cha∙ani, sweets, cigarettes aro chirangko on∙a. Ia maniani gimin anga sing∙e nion, “Iarangko dakna nangchongmota, maina uamang sianggimin ma·gitcham-pa·gitchamrangko mandera∙na nanga aro uamangan bisongna pattiani ja∙pang ong∙a.” Uamang bang∙batan Kristianrang ong·a. Uni gimin pamong/theologian-rangara iarangni gimin maiko chanchia anga u·ina sikaha.

Attamsao anga pamong saksaming golpoe roengachim. Unon ua angna aganaha, “Uamang ma∙gitcham-pagitchamrangko mania gitan ong∙chongmota. Uni gimin uamang Niam Gitchamoniko skina altubate nika. Unon anga, “Sastroni gita niatgenchim ong∙ode na∙ara maiko chanchia” ine uko sing·on, ua aganchake inaha, “Iarangara polytheism (saksa Isolna bate bebera∙ani) gita beben ong∙a.” Ru∙ute golpoani ja∙mano ua angko indake agane matchotataha, “Iarang chingni dakbewal ong∙a. Uni gimin ka·sapae iarangni bidingo chingko dingtangatna jotton ka∙nabe!”


Torajao Dongmitingo Angni U·ie Ra·anirang
Torajao dongmitingo bang·akon ripeng dake golpoani ja·mano, bang·bata manderangan bebera·anio bilaksranggipa ong·kujaenga ine anga nikaha. Iani giminan je me·chikrangan Kristian nokdango atchiachim, bia ka·anichi Islam ma·malona pil·anganiko nikna man·aha. Angni ripeng saksa chang·sao an·tangko officeona dilatchina mol·molako gisik ra·kuenga. Officeona sokangon, ua an·tangni Identity Card-o Kristian toromoniko Islamona change ka·aha. Ua mandeni historyko anga ma·sigenchimoba uni indake dakanina gisiktango angade duk man·beaha. Somai choljokako nie un’ baksa gronge golpoengon, uni bebera·ani gimin sing·oara angna indake aganchakaha, “Anga giljaode bebera·a, indiba giljani manderango bebera·na man·ja…” Uni indakgipa kattaoniko chanchirike nion, bang·a changon Kristian manderangchi ua duk on·aniko man·aha aro Kristian ong·pilna gisiktango dilaniko man·jaha. Iako u·ie, Isolosa ka·donganiko donchina aro Isolchinikosa nichina ua somaio una agane on·na cholko man·aha. Uni dukni kattarangko knatime nion, uo bang·a neng·nikanirang donga ine nike, una pangnan Isol Jihovao bi·chakgen ine ku·rachakaha.

Uamangni gimin angni adita ma·sie ra·anirangoniko aganna sikanirang:

  • Man·gope niatode, Toraja Kristianrang uamangni songsarek bebera·aniko galna man·kujaenga. Uni giminsa uamangni janggi tanganiara ong·na amgijagipa bilrangchi (superstition) control ka·aniko man·engkua. Toraja manderang, Jisu Kristoni jokataniko namedake cha·tote nikna nangengkua; jean namgijagipa gisik (evil spirit), sao nangani aro muuni nangatanirangoni (witchcraft) naljokataniko on·na ama.
  • Angni chanchiani gita, Toraja Kristianrangoni bang·an Isolni gimin, Jisu Kristoni aro Sastroni gimin gisiktangtango ning·tue u·iani dongkuja. Uni giminan Toraja Kristianrangko “KTP Kristan” ine agana–jekon aganskaode “Identity Card Christians” ine ong·achim. Gipinrangni mikkango bang·anan Toraja Kristianrangara bimingnasan ong·aia aro chong·motgipa Kristian ong·aniara maia uko ma·siani chu·ongkujaenga.
  • Kosako janapbagimin gita, bang·a me·chikrangan Islamona pil·angenga ine nikna man·a; maina bisongde ia convert ong·aniara office ID-ko change ka·anisan aro maming dal·a kam ong·ja ine chanchia. Da·alo, Kristian ong·aniara bimingnasan aro office ID-o “Kristian” ine seanisan ong·aia ine chanchina nangjaenga, indiba janggi tanga gimik ka·tongo Kristoko seanisa ong·a. Maina Jisu Kristo bang·a gitelrangoni saksagipa gitel ong·ja, indiba papko watna man·gipa Gitelsa aro uasan mangmang Isol ong·a ine ma·siatna nangenga.


Ku·mongrimani Kattarang
Bang·a manderangni Nama Kattako knae Kristian ong·anirangko nika, indiba an·ching bebera·giparang uamangko Kristoo dal·roroatna aro bilakbatroroatna rake kam ka·na nangenga ine anga nikskaa. Bilsi 3 (gittam) mangmangsan Torajao dongbaoba, uamangni gimin angni chanchianirang namen dingtangaha. Re·angchengo angni sing·aniara, “Angko ia biapo nangbebeengama,” ine ong·achim, indiba da·o angni aganchakanide, “Oe, angkosan ong·ja, indiba bang·a gipinrangkoba uamangna nangenga.” Iano bang·gija kattarangko seachi sakantini gisiko chanchianiko naatnasan ong·aia, indiba Toraja manderangni da·o janggi tangenganiko nike namen dukde man·skaa.

Da·alo ia seaniko jerangan poraisoengachim, sakanti chadamberangko aro angni ripengskarangko ra·bina sika. Angni kam ka·enggipa Indonesia a·songan a·gilsako Muslim bang·batgipa biaprangoni damsa ong·a. A·gilsako bang·a a·songrang aro jatrang gnang; jerangan Kristoko u·ikuja aro u·igija siangna skangan Kristoni gimin u·ichina an·ching kam ka·na nangenga. Isol da·alo, Uni Nama Kattana on·kanggiparangko am·enga. Da·alo A·chik Kristianrangchiko niatengon, an·chingonikoba Isolna on·kanggiparangko nikatgenma?

Maina, “Indide jeko bebera∙kuja, uo uamang maidake bi∙gen? Aro jeni gimin knakuja, uo uamang maidake bebera∙gen? Aro aganprakgipa griode, uamang maidake knagen? Aro uamangko watatjaode, uamang maidake aganprakgen? Jedake sea gnang, Namarangko aganprakgiparangni ja∙arang mairongpile nitoa” (Rom. 10:15).

Isol sakantina pattichina.